Çocuklarda Mahremiyet Bilinci ve Bedensel Sınırlar
Çocuklarda Mahremiyet Bilinci
Çocuklarda mahremiyet algısı, çocuk doğduğundan itibaren başlar. Karınları doyduğunda ağzını kapatmaları, kaşığa vurmaları, kucaktan inmek istiyorsa bunu belli etmeleri beden sınırlarının göstergesidir. Çocuğun kendi beden sinyallerini tanımasına alan açmak, beden sınırlarına doğduğundan itibaren saygıyla yaklaşmak gerekiyor. Çocukları cinsellik, beden sınırları, onay hakkında bilgilendirmek; çocukları istismardan koruyan en önemli önleyici çalışmalardan biridir.
Çocuklar gelişimsel olarak zamanla kendi bedenlerini keşfederler ve merak ettikleri birçok konu vardır. Bu soruların yanıtlarını, en güvenli kaynakları olan bakım verenlerinden alamazlarsa, kendi hayal güçleri ile yanıtlayabilir veya arkadaşlarından, çevresinden, internet ortamından öğrenmeye kalkabilirler. Burada çocuğun merak duygusunu göz ardı etmeden, bastırmadan veya dikkat dağıtmadan, sağlıklı yanıtlar vermek çok kıymetli. Çocuğun yaşını baz alarak yeteri kadar bilgi vermek, eğer sorunun cevabını nasıl yanıtlayacağınızı bilmiyorsanız da “Bu soru çok değerli bir soru ve sorman çok önemli, ancak yanıtını tam olarak bilmiyorum. Bana biraz zaman ver araştırıp yarın sana söyleyeceğim olur mu?” demek sağlıklı olacaktır. Sonra da mutlaka nasıl cevaplayacağınızı öğrenip çocuğunuza en kısa sürede bir yanıtla dönmeniz önemli.
Çocuklarda Mahremiyet Bilinci Oluşturmak İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?
· Mahremiyet, doğumdan itibaren başlar. Bebeklik döneminde bebeğinizin bezini değiştirirken bunu ona şefkatle anlatmak, tuvalete gitmeye başladığında temizlenme konusunda yardıma ihtiyaç duyuyor ise onayını alarak, dikkatli bir şekilde temizlemek, çocuğunuzun beden sınırlarına saygı duyduğunuzu gösteren davranışlardan biridir.
· Çocuklara iç çamaşırlarının kapattığı her yerin ve dudakların özel bölgelerimiz olduğunu anlatabilirsiniz. Çocuklar 3 yaşından itibaren kendi bedenlerini ve karşı cinsi merak etmeye başlayabilirler. Çocuğun merak ettiği yerde yeteri kadar bilgi vermek değerli (Burada hikaye kitaplarından veya oyuncak bebeklerden yararlanabilirsiniz). Çocuğunuza “Özel bölgelerin yalnızca sana özeldir ve kimse onları sen izin vermedikçe görmemeli, dokunmamalıdır. Bazen anne, baba ( kendi başına yapamadığın durumlarda yardımcı olabilmek için ) doktorlar, kreşte veya okulda yine sana yardımcı olmak için(tuvalette, üstünü değiştirirken..) öğretmenlerin, senin onayın olduğu sürece sana yardım etmek için özel bölgelerini görebilir veya dokunabilirler. Kendini rahatsız hissettiğin, sana iyi hissettirmeyen her dokunuşta istemediğini belirtebilirsin. Eğer istememene rağmen hala devam ediyorlarsa ‘Dur!’ diye bağırabilirsin. Oradaki güvendiğin insanların yanına gidebilir durumu açıklayabilirsin” gibi bir konuşma yapabilirsiniz. Bu konuşmayı yaparken çocuğa, “Kötü bir şey olabilir, insanlar benim bedenime ben istemesem de dokunabilir demek.” Algısı oluşturmamak ve çocuğu kaygılandırmamak da önemli. Burada bir diğer önemli olan nokta, çocuğunuza doğduğundan itibaren bedenine bir bütün olarak saygı duymak ve evde de bu konuda rol model olabilmektir.
· Çocuklara iyi dokunuş ve kötü dokunuşu anlatırsanız daha rahat anlayacaklardır. Mesela “Kendini iyi ve güvende hissettiğin her dokunuş iyi dokunuştur. Köpeğini sevmek, öğretmenin başını şefkatle okşaması, arkadaşının sana sevgiyle sarılması, annenin seni öpmesi, babanın kucaklaması gibi. Bunlar sana kendini iyi ve mutlu hissettiriyorsa iyi dokunuşlar diyebiliriz. Ancak bir de kötü dokunuşlar vardır. Sana kendini güvensiz ve rahatsız hissettirebilir. Arkadaşının seni itmesi, birinin sana vurması veya zorla öpmeye çalışması gibi… Burada istemediğin, rahatsız hissettiğin zaman yüksek sesle bağırabilir, yardım çağırabilirsin.” şeklinde açıklayıcı bir açıklama yapabilirsiniz. 3 yaşından itibaren resimlerle, kukla veya oyuncak bebeklerle anlatımınızı destekleyebilir, 4-5 yaşlarından itibaren çocuğun yaşına göre farklı materyaller kullanabilirsiniz ( Kiko ve El, Çocuklar İçin Onay, İstismara Karşı Çocuk Gücü videolarına göz atabilirsiniz. Önce ebeveynin kendisinin izlemesini, süzgecinden geçirmesini tavsiye ederim).
· Kendi odanızın, kişisel eşyalarınızın, çocuğunuzun odası ve eşyalarının özel olduğunu ve yine izin almadan odaya girmemeniz/eşyalarına dokunmamanız gerektiğini çocuğunuza anlatabilir, bu konuda tutarlı rol model olabilirsiniz. Çocuğunuzun eşyalarınızı karıştırmasına izin vermiyorsanız, misafir geldiğinde ve eşyalarınızı karıştırdığında ayıp olmasın diye tepki vermezseniz çocuğunuzun aklı karışabilir. O yüzden tutarlı bir şekilde kendinizin ve çocuğunuzun sınırları konusunda da net olabilmek önemli.
· Ailenizde yasak, ayıp dediğiniz konuları fark edebilmek önemli. Burada dikkat etseniz de çocuğunuza karşı bu duyguları yansıtabilirsiniz. Çocuğunuz sözel olarak sormasa da merak sinyallerine karşı duyarlı olmak ve kendisi başka bir yerden yanlış bir bilgi öğrenmeden en sağlıklı ve güvenli şekilde sizden bunları duyması daha sağlıklıdır.
· Kültürümüzde çok sık duyduğumuz sözlerden biri de “Hadi öptür kendini teyzeye” cümleleridir. Çocuğa verdiğimiz mesajlara dikkat edelim. Başkasının ona istemediği şekilde dokunmasına karşı koymasını, bunu fark etmesini istiyorsak istemediğinde zorla öptürüldüğünde bunu nasıl fark etmesini bekleyebiliriz? Çocuklar için oldukça kafa karıştırıcı bir mesaj olmaz mı? “Demek ki bazen hayır desem de kendimi öptürmem/sarılmam/kucağa oturmam gerekiyor” düşüncesini pekiştirmez mi? Burada çocuğun kendi beden sınırlarını fark etmesi ve içselleştirmesi için önce ebeveynler olarak verdiğimiz mesajlara dikkat etmeliyiz. “Hayır!” her yerde ve herkese karşı “Hayır!”dır. Eğer çocuğunuz orada çekingen bir şekilde istemediğini belli eden şekilde davranıyorsa çocuğunuzun sesi olabilmelisiniz. “Sanırım şu an öpülmek istemiyor, kucağa alınmaktan hoşlanmıyor.” gibi ifadefer çocuğunuzun sesi olacaktır.
· Çocuğunuzun bezini değiştirirken veya mağazada kıyafet denerken mümkün olduğunca özel bir alanda yapmaya özen göstermek gerekir.
· Özel bölgelere isim takmak veya onları sevgi nesnesi haline getirmemek önemli. Çocuğunuza sevgi ifadesi olarak poposunu sıkmak kafa karıştırıcı bir mesaj olabilir.
· Çocukları gıdıklamak da beden ihlali olabiliyor çünkü güç, kontrol çocuklarda değil gibi hissediyorlar. Gıdıklamayı pek önermiyorum ama her konuda olduğu gibi bu konuda da onaylarını almak çok mühim.
· Çocuğunuzun edindiği bilgilerin veya maruz kaldığı görüntülerin yaşına uygun olmasına dikkat etmekte fayda var.
Çocuklarda Mahremiyet ile İlgili Hikaye Kitapları
- Bu Vücut Benim Ben Ne Dersem O Olur
- Bedenim Bana Ait!
- Kırmızı Çizgi
- Kiko ve El
- Bu Beden Benim
- Erkek Çocuk Hakları Bildirgesi
- Kız Çocuk Hakları Bildirgesi
Çocuklarda Mahremiyet İçin İzleyebileceğiniz Videolar
- Kiko ve El
- İstismara Karşı Çocuk Gücü
- Çocuklar İçin Onay
